Bab 8: Definisi Ayat, Binaan Ayat, Pola Ayat Dasar

Definisi Ayat, Binaan Ayat, Pola Ayat Dasar

Ø Ayat merupakan unsur penting dalam kajian bahasa. Setiap bahasa mempunyai ayat yang berbagai-bagai bentuk dan bilangan yang tidak terhad. Unsur yang terkandung dalam ayat ialah klausa dan bilangan klausa dalam sesuatu ayat akan menentukan jenis ayat tersebut, sama ada ayat tunggal atau ayat majmuk.

Ø  Pada umumnya, ayat hanya terdiri daripada dua bentuk, iaitu ayat dasar yang disebut juga sebagai ayat inti dan ayat terbitan. Ayat terbitan ialah ayat yang dihasilkan daripada ayat dasar melalui proses perluasan, pengguguran dan penyusunan semula unsur-unsur yang terkandung dalam sesuatu ayat dasar.

Binaan Ayat:

Ø  Struktur Binaan Ayat:

-          Perkataan

-          Frasa

-          Klausa

-          Ayat

Perkataan: 

a.       Bentuk bebas dan terkecil dan boleh berdiri sendiri.

b.      Binaan perkataan tidak boleh dibahagi atau dipisahkan kepada bentuk tatabahasa yang lebih kecil.

c.       Perkataan boleh digolong kepada dua:

-          Perkataan utama

-          Perkataan bukan utama

Frasa:

a.       Unit yang boleh terdiri daripada satu susunan yang mengandungi sekurang-kurangnya satu perkataan yang berpotensi untuk diperluas menjadi dua perkataan atau lebih.

b.      Binaan daripada satu perkataan yang mempunyai potensi untuk menjadi unik yang mengandungi dua perkataa atau lebih.

-           Contoh: burung, seekor burung, burung merpati, seekor anak burung merpati

Klausa:

a.       Satu unit rangkaian yang mengandungi subjek dan predikat yang menjadi konstituen kepada ayat.

b.      Klausa terbahagi kepada dua iaitu klausa bebas dan klausa tidak bebas.

-          Klausa bebas: dapat berdiri sendiri dan bersifat secara ayat lengkap apabila diucapkan dengan intonasi yang sempurna.

-          Klausa tidak bebas: klausa yang tidak dapat berdiri dengan sendiri kerana maknanya bergantung kepada klausa bebas.

Ayat:

a.       Satu unit pengucapan yang paling tinggi dalam susunan tatabahasa dan mengandungi tatabahasa yang lengkap, yang pengucapannya dimulai dan diakhiri dengan kesenyapan, serta mengandungi intonasi yang sempurna.

b.      Ayat terbahagi kepada dua golongan iaitu golongan yang disebut ayat dasar dan ayat terbitan.

c.       Setiap ayat, baik ayat dasar mahupun ayat terbitan mengandungi pelbagai jenis dan ragam ayat. Seperti ayat penyata, ayat tanya, ayat perintah, ayat seruan, ayat majmuk, ayat aktif, ayat pasif dan sebagainya.

d.      Unsur dan konstituen yang terkandung dalam ayat ialah klausa, dan bilangan kalusa yang terkandung dalam suatu ayat akan menentukan jenis ayat tersebut, iaitu sama ada jenis, ayat tunggal atau ayat majmuk.

e.       Ayat tunggal ialah ayat yang mengandungi satu klausa, contohnya:

-          Anak itu lapar.

-          Selendang itu untuk kakak.

f.       Ayat majmuk lebih daripada satu klausa, contohnya:

-          Anak itu lapar kerana belum diberi susu.

-          Selendang ini untuk kakak manakala songkok itu untuk ayah dan baju ini untuk adik.

Rumusan:

-          Ayat – kucing gemuk itu sedang makan.

-          Klausa – kucing gemuk itu sedang makan.

-          Frasa – kucing gemuk itu | sedang makan.

-          Perkataan – kucing | gemuk | itu | sedang | makan |

Pola Ayat Dasar:

Ø  Menurut Tatabahasa Dewan, ayat dasar ialah ayat yang menjadi dasar atau sumber bagi pembentukan semua ayat lain dalam sesuatu bahasa. Walaupun terdapat pelbagai jenis ayat dari segi binaan dan susunannya, dan dari segi panjang pendeknya dalam sesuatu bahasa, namun jika dikaji asas binaannya maka semua ayat itu boleh dikesan rangka dasarnya sebagai berasal daripada beberapa pola tertentu.

Ø  Dalam bahasa Melayu, pola ayat dasar boleh dibahagikan kepada empat jenis, dengan berpandu pada jenis-jenis unsur yang hadir sebagai konstituen ayat-ayat itu (jenis-jenis subjek dan predikatnya). Konstituen subjek, pada umumnya, diisi oleh frasa nama, sementara konstituen predikat pula diisi oleh empat jenis unsur yang berbeza, iaitu frasa nama (FN), frasa kerja (FK), frasa adjektif (FA) dan frasa sendi nama (FSN). Empat jenis unsur pengisi konstituen predikat inilah yang menubuhkan empat jenis pola ayat dasar bahasa Melayu seperti yang berikut:

i. Frasa Nama + Frasa Nama (FN + FN)

ii. Frasa Nama + Frasa Kerja (FN + FK)

iii. Frasa Nama + Frasa Adjektif (FN + FA)

iv. Frasa Nama + Frasa Sendi Nama ( FN + FS)

Frasa

-          Frasa ialah unit tatabahasa yang boleh terdiri daripada satu susunan yang mengandungi sekurang-kurangnya satu atau dua perkataan yang berpotensi untuk diperluaskan menjadi dua perkataan atau lebih.

-          Frasa menjadi subjek atau predikat dalam binaan ayat serta menjadi konstituen  atau binaan kepada klausa.Frasa terbahagi kepada empat, iaitu frasa nama, frasa kerja, frasa adjektif dan frasa sendi nama.

-          Dalam setiap frasa ada perkataan yang yang dikenali sebagai inti frasa, iaitu perkataan yang paling penting dalam frasa. Contoh (berdasarkan Pola FN+FN) :

Kakak saya seorang pramugari = Kakak pramugari

Di sini ‘kakak’ dan ‘pramugari’ adalah inti frasa kepada kedua-dua pola tersebut.

Ø  Jenis perkataan yang menjadi inti frasa menentukan sama ada ia menjadi frasa nama, frasa kerja, frasa adjektif atau frasa sendi nama.

Frasa Nama (FN):

Ø  Frasa Nama yang terbentuk daripada sederetan perkataan mempunyai dua jenis hubungan antara perkatan-perkataan ini :

a)        inti dan penerang

Contoh : Guru sekolah menengah itu sedang menasihati murid-muridnya (FN+FK)

Guru - inti ; sekolah menengah itu - penerang

b)        inti dan inti.

Contoh : Ibu bapa perlu mendidik anak (FN+FK)

             Ibu - inti ; bapa - inti.

Ø  Dalam binaan frasa nama, penyusunan setiap konstituen amat pentng untuk menentukan sama ada frasa nama itu digunakan dengan betul atau tidak. Oleh itu, peraturan Hukum D-M, penggunaan kata bilangan serta panggilan dan penerang mestilah sesuai dalam frasa nama.

Frasa Kerja (FK):

Ø  Frasa kerja terbina daripada satu perkataan sahaja (iaitu terdiri daripada kata kerja tak transitif) atau sederetan perkataan yang menjadi unsur predikat dalam ayat. Binaan frasa kerja terbahagi kepada dua:

a.       Frasa kerja yang tidak mengadungi objek dan tidak memerlukan kata

nama sebagai penyambung untuk melengkapkannya. Kata kerja di sini ialah kata kerja tak transitif.

Contoh : Adik menangis (FN+FK)

b.      Frasa kerja yang mengandungi objek selepas kata kerja untuk

melengkapkan frasa ini. Kata kerja di sini ialah kata kerja transitif yang memerlukan objek yang terdiri daripada kata nama. Objek berkenaan boleh diikuti oleh penerang.

Contoh : Saya menangkap burung gagak di hutan. (FN+FK) ;

               burung gagak - objek

               di hutan - penerang

Frasa Adjektif (FA):

Ø  Frasa adjektif boleh terbina daripada satu perkataan atau sederetan perkataan yang mengandungi kata adjektif sebagai inti. Frasa adjektif adalah unsur predikat dalam binaan ayat atau sebagai unsur keterangan dan unsur penerang dalam predikat  yang hadir selepas kata kerja. Manakala sebagai kata penerang, kata adjektif hadir selepas kata nama.

Ø  Binaan frasa adjektif yang terdiri daripada satu perkataan sahaja adalah seperti malas, muram, dan kosong. Frasa adjektif juga boleh dibahagikan kepada dua golongan:

a.       Kombinasi dua kata adjektif yang menekankan beberapa unsur:

·         keserasian makna. Contoh  : cantik molek, penat lelah

·         makna berlawanan. Contoh : baik buruk, kecil besar

·         keindahan bunyi ritma. Contoh : lemah longlai, kusut masai

b.      Binaan frasa adjektif yang terdiri daripada kata adjektif sebagai inti dan kata nama sebagai penerang. Ia membawa dua maksud

·         keserupaan. Contoh : merah darah , hijau daun

·         kiasan. Contoh : panjang tangan, besar kepala

Ø  Dalam frasa adjektif, kata penguat boleh hadir dalam beberapa keadaan:

·         Di hadapan : paling degil, amat bijak

·         Di belakang : murah sekali, cepat benar

·         Secara bebas : amat cantik, cantik amat.

·         Secara berderetan : sungguh berani sekali, belum cerdik lagi

Ø  Dalam susunan ayat biasa, frasa adjektif hadir sebagai predikat, sebagai kata keterangan selepas kata kerja dan penerang selepas frasa nama. Dalam susunan ayat biasa, frasa adjektif boleh mengalami susunan songsang.

-          Contoh :Rumah Ani amat besar sekali  à Amat besar sekali rumah Ani

  

Frasa Sendi Nama (FSN):

Ø  Frasa sendi nama ialah binaan dalam ayat yang terdiri daripada satu sendi nama dan frasa nama yang menjadi pelengkap kepada sendi nama itu. Dalam binaan ayat biasa, frasa sendi nama menjadi predikat dalam ayat.

Ø  Frasa sendi nama boleh dibentuk melalui empat cara :

Ø  Sendi nama dan frasa nama. Contoh : di pasar

Ø  Sendi nama, kata nama arah dan frasa nama. Contoh : di tepi pasar

Ø  Sendi nama, kata nama arah, frasa nama dan ayat komplemen. Contoh : ke dalam hutan untuk menangkap rusa.

(binaan ketiga ini memperlihatkan kita bahawa unsur kata nama arah dan ayat komplemen merupakan unsur pilihan)

Ø  Sendi nama, kata nama arah, frasa nama dan frasa keterangan. Contoh : di selatan negeri China pada tiap-tiap bulan.

(binaan keempat ini memperlihatkan unsur keterangan bersifat pilihan)

*      Pola 1: Frasa Nama + Frasa Nama (FN + FN)

Ayat-ayat yang dibina berdasarkan pola ini menggunakan Frasa Nama ( FN ) sebagai subjek dan Frasa Nama ( FN ) sebagai prekikat.

Contah ayat bagi pola ( FN+FN ) :

Ahmad ialah guru.

Ahmad merupakan frasa nama begitu juga dengan guru.Ayat tersebut tidak menjadi terbitan kerana tidak mempunyai imbuhan.

*      Pola 2: Frasa Nama + Frasa Kerja (FN + FK)

Ayat-ayat yang dibina berdasarkan pola ini menggunakan Frasa Nama ( FN ) sebagai subjek dan Frasa Kerja ( FK ) sebagai prekikat.

Contah ayat bagi pola ( FN+FK ) :

Ahmad berlari.

Ahmad merupakan frasa nama manakala berlari merupakan frasa kerja iaitu

daripada kata dasar lari.

*      Pola 3: Frasa Nama + Frasa Adjektif (FN + FA)

Ayat-ayat yang dibina berdasarkan pola ini menggunakan Frasa Nama ( FN ) sebagai subjek dan Frasa Adjektif ( FA ) sebagai prekikat.

Contah ayat bagi pola ( FN+FA ) :

Ahmad tinggi.

Ahmad merupakan frasa nama manakala tinggi merupakan kata adjektif atau pun kata sifat iaitu sifat Ali yang tinggi.

*      Pola 4: Frasa Nama + Frasa Sendi Nama (FN + FSN)

Ayat-ayat yang dibina berdasarkan pola ini menggunakan Frasa Nama ( FN ) sebagai subjek dan Frasa Sendi Nama ( FSN ) sebagai prekikat.

Contah ayat bagi pola ( FN+FSN ) :

Rumahnya disebelah balai Polis.

Rumah merupakan frasa nama manakala di merupakan kata sendi

nama. Manakala balai polis hanyalah prediket ayat.

Ø  Ayat dasar ini juga mengandungi beberapa ciri iaitu,boleh terdiri dari satu klausa utama sebagai satu susunan biasa.Ini kerana ayat dasar terdiri dari satu subjek dan satu predikat.Ayat dasar juga bertindak sebagai ayat penyata bagi menyatakan sesuatu.Selain itu,ayat dasar juga bertindak sebagai ayat aktif.Ayat dasar ini biasanya adalah ayat yang ringkas maka ayat ini berpotensi untuk diperluaskan.Ayat ini juga tidak mempunyai kata hubung yang menyambung antara dua ayat.