Bab 11: Bentuk Ayat, Susunan Dalam Ayat

Bentuk Ayat, Susunan Dalam Ayat

Ø  Bentuk ayat bahasa Melayu terbahagi kepada dua iaitu:

1.      Ayat Tunggal: ayat tunggal ialah ayat-ayat yang mengandungi satu subjek dan satu predikat.

Contoh: Ali tampan.

Dalam ayat ini Ali ialah saubjek dan tampan ialah predikat.

2.      Bentuk yang kedua ayat majmuk. Ayat majmuk terbahagi kepada 3 iaitu:

a.       Ayat majmuk gabungan.

b.      Ayat majmuk pancangan.

c.       Ayat majmuk campuran.

-          Ayat majmuk gabungan ialah ayat yang terdiri daripada dua ayat atau lebih kemudian digabungkan menjadi ayat majmuk gabungan dengan menggunakan kata hubung gabungan. Contoh kata hubung gabungan: dan, atau, tetapi, serta, sambil, lalu, lagi dan sebagainya.

-          Namun begitu, penggunaan kata hubung yang berbeza menghasilkan dua jenis gabungan iaitu:

a.       Ayat majmuk gabungan yang susunan faktanya berurutan. Ayat majmuk gabungan jenis ini menggunakan kata hubung dan, lalu, lagi, serta, sambil, malahan.

Contoh: Dia mengambil buku itu lalu masuk ke bilik tidur.

·         Ayat ini terdiri daripada dua ayat iaitu, ayat pertama dia mengambil buku itu, ayat kedua dia masuk ke bilik tidur.

b.      Ayat majmuk gabungan yang susunan faktannya bertentangan. Ayat majmuk ini memberikan pertentangan fakta. Antara kata hubung yang digunakan ialah atau, tetapi, sebaliknya, melainkan, padahal.

Contoh:

-          Musim hujan dingin, sebaliknya musim kemarau panas.

-          Kain yang dibelinya itu mahal, padahal ada yng lebih murah.

-          Ayat majmuk pancangan terdiri daripada satu ayat induk atau utama dan satu beberapa ayat kecil yang dipancangkan dalam ayat induk. Ayat induk boleh berdiri sendiri tetapi ayat kecil tidak.

-          Ayat majmuk pancangan boleh dibahagikan kepada tiga iaitu:

a.       Ayat majmuk pancangan relatif.

b.      Ayat majmuk pancangan komplemen.

c.       Ayat majmuk pancangan keterangan.

Ø  Ayat majmuk pancangan relatif ialah ayat majmuk yang menggunakan kata hubung pancangan yang menngunakan kata hubung yang untuk memancangkan klausa kecil ke dalam kalusa induk.

Contohnya: Saya membaca buku yang ditulis oleh Othman Puteh.

-          Klausa induk: Saya membaca buku.

-          Klausa kecil: Buku ditulis oleh Othman Puteh.

-          Saya membaca buku + buku ditulis oleh Othman Puteh.

-          Saya membaca buku yang ditulis oleh Othman Puteh.

Ø  Demikianlah bagaimana ayat majmuk relatif dihasilkan.

Ø  Ayat Majmuk:

1.      Ayat majmuk gabungan

2.      Ayat majmuk pancangan

3.      Ayat majmuk pancangan relatif

4.      Ayat majmuk pancangan komplemen

5.      Ayat majmuk pancangan keterangan

6.      Ayat majmuk campuran

Ø  Pengenalan:

-          Ayat sebagai unit bahasa yang tertinggi boleh dibahagikan kepada dua jenis iaitu ayat tunggal dan ayat majmuk.

-          Penjenisan ini dibuat berasaskan bilangan klausa dalam ayat berkenaan.

-          Jika dipandang ayatnya dari segi ragamnya, kita dapati pula ayat aktif  dan ayat pasif.

-          Jika kita amati pula tujuan ayat, maka kita dapati pula ayat penyata, ayat tanya ayat perintah, dan ayat seru.

-          Sebelum ini kita telah melihat binaan ayat dan kita temui ayat dasar dan ayat tebitan.

-          Di samping itu, kita pula mengkaji pola ayat dasar.

·         Ayat tunggal

-          Ayat tunggal ialah ayat terbentuk daripada satu klausa, iaitu ayat yang terdiri daripada satu subjek dan satu predikat.

-          Ayat dasar juga adalah ayat tunggal, tetapi bukan semua ayat tunggal dapat dianggap sebagai ayat dasar.

-          Ayat dasar merupakan ayat tunggal jenis ayat penyata dan ragam ayat aktif.

-          Ayat ini juga dikenali sebagai ayat mudah dan ayat selapis.

-          Contoh: Lelaki itu / sedang menembak burung.

             Subjek – lelaki itu.

             Predikat – sedang menembak burung.

-          Ayat-ayat berikut ialah contoh ayat-ayat tunggal.

(subjek ditebalkan, selainnya ialah predikat)

Ibu negara Malaysia Kuala Lumpur.

Gunung Kinabalu gunung tertinggi di Asia Tenggara.

Di dalam almari tali leher ayah. (pasif)

Nama encik siapa?

Berapakah keuntungan kita hari ini?

-          Telah dinyatakan bahawa ayat tunggal terdiri daripada satu subjek dan satu predikat.

-          Subjek ayat tunggal boleh terdiri daripada frasa nama, frasa kerja dan frasa adjektif.

-          Begitu juga dengan predikat ayat tunggal boleh terdiri daripada frasa nama, frasa kerja, frasa adjektif dan frasa sendi nama.

·         Ayat Majmuk

-          Terdiri lebih daripada satu klausa.

-          Ayat majmuk ialah ayat yang mengandungi dua atau lebih ayat – ayat tunggal disambungkan oleh perkataan Kata Hubung seperti dan, atau, kecuali, tetapi, sambil, seraya dan sebagainya.

Ayat Majmuk Gabungan

-          Ayat majmuk gabungan ialah ayat yang dibina oleh dua atau klausa bebas dengan menggunakan kata hubung seperti dan, atau, tetapi, serta, lalu dan sebagainya.

-          Koma mungkin digunakan jika gabungan terdiri daripada tiga atau lebih klausa.

-          Cuba teliti contoh dibawah:          

1.      Aminah pandai menyanyi dan menari.

2.      Aminah pandai menyanyi.

3.      Aminah pandai menari.

-          Ayat yang (1) berasal daripada (2) dan (3).

-          Kedua-dua ayat (2) dan (3) dihubungkan dengan menggunakan kata hubung dan.

-          Klausa (2) dan (3) sama tarafnya iaitu klausa utama.

-          Lihat contoh berikut:

1.      Pengetahuan pemidato itu sempit, hujah-hujahnya cetek serta contoh-contoh yang dinyatakan tidak menarik.

2.      Pengetahuan beliau sempit.

3.      Hujah-hujahnya cetek.

4.      Contoh-contoh yang dinyatakan tidak menarik.

-          Ayat (1) berasal daripada ayat (2), (3) dan (4).

-          Ketiga-tiga ayat digabungkan menjadi satu ayat dengan menggunakan koma dan kata hubung ‘serta’.

-          Semua klausa sama tarafnya, iaitu klausa utama.

-          Ayat majmuk gabungan boleh jadi ayat yang mengandungi fakta yang sejajar atau fakta yang bertentangan.

-          Untuk fakta yang bertentangan, kata hubung seperti dan, serta, tambahan pula, sambil dan sebagainya.

-          Untuk fakta yang bertentangan, kata hubung seperti tetapi, sebaliknya, padahal dan sebagainya.

Ayat Majmuk Pancangan

-          Ayat majmuk pancangan ialah ayat yang dibentuk oleh klausa yang tidak setara.

-          Ini bermakan dalam ayat berkenaan terdapat satu klausa bebas atau ayat utama dan satu atau lebih klausa tak bebas atau ayat kecil.

-          Ayat kecil dipancangkan di dalam ayat utama dengan menggunakan kata hubungan seperti yang, bahawa, kerana, jika, apabila, sungguhpun dan sebagainya.

-          Dalam bahasa Melayu, ayat majmuk pancangan dapat dibahagikan kepda tiga jenis iaitu ayat relatif, ayat komplemen, dan ayat keterangan.

Jenis-jenis ayat majmuk pancangan:

Ayat Majmuk Pancangan
Ayat Relatif	Ayat Komplemen	Ayat Keterangan
-Ayat relatif terdiri daripada satu klausa bebas atau ayat utama dan satu atau lebih klausa terikat atau ayat kecil. -Ayat kecil dipancangkan ke dalam subjek ayat utama atau predikat ayat utama dengan menggunakan kata hubung.	-Ayat majmuk komplemen ialah ayat utama yang dipancangkan dengan ayat kecil yang seterusnya menjadi komplemen kepada ayat utama. Perhatikan contoh berikut: Dia memberitahu sesuatu.	-Ayat majmuk keterangan ialah ayat majmuk yang terdiri daripada satu ayat utama dan satu atau lebih ayat kecil yang bertugas sebagai keterangan kepada predikat. Contoh: Pemain hoki negara gagal kerana tidak bersedia.

Ayat Majmuk Pancangan Keterangan

-          Ayat majmuk keterangan ialah ayat yang terdiri daripada satu ayat utama dan satu atau lebih ayat kecil yang bertugas sebagai keterangan kepada predikat.

-          Contoh:

-          Pemain hoki gagal kerana tidak bersedia.

-          Oleh sebb dia memandu terlalu laju, Atan menerima empat saman.

-          Ayat kecil dalam ayat majmuk keterangan menerangkan kata kerja dalam ayat utama, iaitu pemain hoki negara gagal dan Atan menerima empat saman.

-          Ayat majmuk keterangan dibina untuk pelbagai tujuan dengan menggunakan kata hubung yang tertentu.

-          Contoh-contoh kata hubung dalam ayat keterangan:

kerana, oleh, sebab, lantaran, hingga sehingga, jika, kalau, sekiranya, andainya, setelah, tatkala, sementara, ketika, sambil, agar, supaya, kalau-kalau, untuk, bagi, demi, dengan, sungguhpun, walaupun, meskipun, sekalipun, seperti, bagai, macam, bak, utama.

Ayat Majmuk Campuran

-          Ayat majmuk campuran ialah ayat yang mengandungi lebih daripada satu jenis ayat.

-          Ayat ini mungkin terdiri daripada ayat tunggal dan ayat majmuk gabungan atau ayat majmuk pancangan.

-          Biasanya, ayat ini jenis panjang.

-          Panjang pendek bukanlah kriteria ayat majmuk campuran tetapi bilangan subjek dan predikatnya atau bilangan klausanya.

-          Perhatikan contoh-contoh di bawah.

-          Klausa utama ditandakan ‘U’ dan bilangannya dinomborkan, ayat kecil ditandakan ‘K’ dan bilangannya dinomborkan.

-          Contoh 1:

Negara mengalami masalah ekonomi (U1) tetapi keadaannya bertambah baik (U2) apabila pertumbuhan ekonomi mula berkembang semula (K1).

(ayat campuran ini terdiri daripada ayat gabungan dan ayat keterangan waktu, atau dua ayat utama dan satu ayat kecil).

-          Contoh 2:

Apabila kami tiba di Langkawi (K1) kami disambut oleh jawatankuasa (U1) dan kami diperkenalkan kepada Pegawai Daerah (U2) sera Ahli Jawatankuasa Kemajuan Kampung (U3).

(ayat campuran terdiri daripada tiga ayat utama dan satu ayat kecil)

-          Contoh 3:

Ketika pihak bomba sampai (K1) kebakaran itu mula merebak (U1) walaupun penduduk di situ cuba mengawal api (K2).

(ayat campuran yang mengandungi satu klausa utama dan dua ayat kecil atau ayat tunggal dengan ayat keterangan waktu dan keterangan pertentangan).

Susunan Dalam Ayat:

Ø  Apabila berbincang tentang ayat, kita juga membicarakan aspek susunannya. Susunan ayat merujuk proses perubahan struktur binaan subjek dan predikat dalam sesuatu ayat. Dari segi bentuk susunan, ayat dapat dibahagikan kepada dua jenis, iaitu bentuk susunan biasa dan susunan songsang. Susunan biasa bermaksud binaan ayat yang mempertahankan pola ayat dasar, iaitu unsur frasa subjek didahului frasa predikat.

Ø  Subjek + Predikat

1.       Ali + guru sementara di sekolah itu.

2.      Adik bongsuku + sedang tidur di serambi rumah.

3.      Pegawai kanan pejabat itu + amat rajin dan cekap pula.

4.       Rumah kediamannya + di Kampung Baru dalam Wilayah Persekutuan.

Ø  Dalam contoh ayat 1-4 di atas, misalnya, walaupun ayat tersebut merupakan ayat terbitan yang bentuknya agak panjang atau kompleks, namun dari segi susunannya, ayat-ayat tersebut tetap tergolong ke dalam susunan biasa. Hanya apabila susunan frasa subjek mendahului frasa predikat itu diubah sehingga predikat pula mendahului subjek, barulah terbentuk ayat yang bersusunan songsang, seperti contoh yang berikut:

Ø  Predikat + Subjek

5.      Guru sementara di sekolah itu + Ali.

6.      Sedang tidur di serambi rumah + adik bongsuku.

7.      Amat rajin dan cekap pula + pegawai kanan pejabat itu.

8.      Di Kampung Baru dalam Wilayah Persekutuan + rumah kediamannya.

Ø  Contoh-contoh lain :

Susunan Biasa (Subjek diikuti Predikat)

1. Kamu ke sana bila?

2. Budak itu menangis.

3. Hadiah itu untuk ibu saya.

4. Dia tertidur pada masa itu.

5. Bapa saya sedang memancing.

6. Anaknya sudah pulang ke rumah.

7. Buku itu belum dibaca oleh Rafik.

8. Gadis kampung seberang itu anak siapa?

9. Dia ke rumah Puan Salmah petang semalam.

10. Bunga pemberian gadis itu memang wangi.

Ø  Susunan Songsang (Predikat diikuti Subjek)

1. Bila kamu ke sana?

2. Menangis budak itu.

3. Untuk ibu saya hadiah itu.

4. Tertidur dia pada masa itu.

5. Sedang memancing bapa saya.

6. Sudah pulang anaknya ke rumah.

7. Belum dibaca oleh Rafik buku itu.

8. Anak siapakah gadis kampung seberang itu?

9. Ke rumah Puan Salmah dia petang semalam.

10. Memang wangi bunga pemberian gadis itu.